Onderwijsbeleid en leerlingenzaken
In 2019 is de evaluatie van de Brede school afgerond en op basis van deze evaluatie bekijken we in 2019/2020 hoe we de Brede school vanaf 2020 vormgeven. Belangrijk hierbij is de koppeling met de visie op het Integraal Kind Centrum (IKC). Het uitvoeringsprogramma van de IKC-visie wordt tevens in 2020 opgepakt, zodat deze beide beleidsterreinen in 2020 samen zullen komen.
Samenkracht en burgerparticipatie
Kinderen en jongeren zijn van groot belang voor de gemeente omdat zij de burgers van de toekomst zijn. Kinderen en jongeren die nu al leren participeren in hun leefomgeving, activiteiten leren opzetten, suggesties leren doen en de weg naar het bestuurlijk orgaan kennen, zullen een makkelijkere gesprekspartner zijn nu en in de toekomst. Daarbij is hun input belangrijk in het ontwikkelen van nieuw beleid. Landelijk zetten steeds meer gemeenten in op jeugdparticipatie. Dit geldt ook voor de gemeente Ridderkerk.
Volksgezondheid
Gezondheid en preventie
Sinds 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de Jeugdwet, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Participatiewet. Door de hulp dichterbij de inwoner en deze op een andere wijze te organiseren, is de verwachting dat de zorgvraag afneemt (transformatie). De veronderstelling hierbij is dat gemeenten problemen bij inwoners eerder signaleren. Daardoor kunnen we meer preventieve en goedkopere hulp inzetten, met als gevolg dat de duurdere zorgvraag zal verminderen. De beoogde transformatie moet nog grotendeels vorm krijgen. De transformatie gaat over de verandering van de werkwijze en dat kost tijd.
We verwachten dat de kosten van het zorggebruik niet op korte termijn zullen dalen en dat we tegelijkertijd moeten investeren in preventie.
De belangstelling voor gezondheid en de relatie met leefstijlfactoren als stress, voeding en beweging is de laatste jaren sterk toegenomen en de kijk op gezondheid is veranderd.
Het gaat bij gezondheid niet langer om de afwezigheid van een beperking of ziekte, maar om de mogelijkheid te blijven functioneren. Uitgangspunt is het vermogen zich aan te passen en sturing te blijven houden over het eigen leven, soms ondanks ziekten of beperkingen.
Het Centrum voor Jeugd en Gezin Rijnmond (CJG) heeft een kwalitatief epidemiologisch onderzoek uitgevoerd onder professionals om signalen uit de praktijk boven tafel te krijgen. Voor de gemeente Ridderkerk kwamen de volgende vijf signalen naar boven: opvoedvragen en –problemen, (v)echtscheiding, psychische problemen ouders, hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit en multiproblematiek.
De professionals van CJG en het wijkteam signaleren een toename van het aantal kwetsbare zwangere vrouwen en kwetsbare gezinnen met jonge kinderen. Om de ketensamenwerking tussen kraamzorg, verloskundigen en jeugdgezondheidszorg (JGZ) te verbeteren en het aanbod voor kwetsbare zwangere vrouwen en ouders uit te breiden, maken wij als GIDS-gemeente (GIDS staat voor Gezond in de Stad) gebruik van het actieprogramma Kansrijke Start van ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Het actieplan Alcohol en Drugs loopt eind 2019 af. Genotmiddelengebruik onder de jeugd blijft echter een aandachtspunt. De aanpak van problematisch alcoholgebruik is tevens een van de ambities van het Nationaal Preventieakkoord.
Aanvullend op alcohol- en drugsgebruik zien we dat steeds meer kinderen en jongeren gamen. Hierdoor is er sprake is van een verhoogd risico op gameverslaving. Dit gaat samen met het gevoel van eenzaamheid en slaapproblemen.
Inwoners maken steeds meer gebruik van preventieve cursussen zoals sociale weerbaarheid, faalangst en KIES (Kind In Echtscheiding Situaties). Ook zien we dat inwoners een steeds groter beroep doen op de inzet van de pedagoog bij opgroei- en opvoedvragen.
Welzijn
De komende decennia staan in het teken van dubbele vergrijzing. Het aantal ouderen neemt toe en de gemiddelde leeftijd stijgt. In Ridderkerk ligt, volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), de levensverwachting twee jaar hoger dan in de rest van Nederland. Hiermee groeit ook de kans op ouderdomsziekten.
Als gevolg van de toenemende vergrijzing zal enerzijds de zorgvraag toenemen en zal anderzijds het beroep op de naaste omgeving stijgen. Het aantal mantelzorgers zal stijgen. Hierbij kan een knelpunt ontstaan omdat de directe leefomgeving ook steeds meer vergrijst.
Vrijwilligerswerk wordt in Nederland het meest verricht op school, de sportvereniging of de buurt. Mensen zonder betaald werk besteden gemiddeld tweemaal zoveel tijd aan vrijwilligerswerk (CBS, 2017).
In het licht van de vergrijzing biedt dit kansen voor Ridderkerk, omdat een steeds grotere groep inwoners meer tijd heeft voor andere activiteiten dan werk.
Het animo voor het doen van vrijwilligerswerk neemt echter wel af. Flexibiliteit is voor vrijwilligers belangrijk.
Onder invloed van digitalisering en individualisering neemt eenzaamheid toe. Dit komt voor onder alle leeftijdsgroepen, ook onder jongeren. De ‘ervaren’ eenzaamheid onder volwassenen (19-64 jaar) in Ridderkerk hoger is dan het landelijke gemiddelde (GGD-monitor).
Basishulp en –ondersteuning
Wijkteams
We blijven zowel landelijk, regionaal als lokaal een ontwikkeling zien waarbij de inzet voor jeugdhulp en daarmee de kosten stijgen. Het beroep op de wijkteams blijft groot en dit hebben we de afgelopen jaren zien groeien. In Ridderkerk hebben we het beeld dat de jeugdigen de wijkteams goed weten te vinden. Door de toename van de vraag, neemt de werkdruk in de wijkteams toe en nemen ook de kosten van het zorggebruik toe.
Inkomensregelingen
Naast bijstand aan uitkeringsgerechtigden verstrekken we loonkostensubsidie aan werkgevers ten behoeve van werknemers die vanwege beperkingen een lagere loonwaarde hebben dan het wettelijk minimumloon. Daardoor ontvangt de werknemer van de werkgever het wettelijk minimumloon. Er zijn echter grote verschillen in de wijze waarop gemeenten dit instrument inzetten. En soms treden er onbedoelde effecten op. Daarom wil de regering de procedure waarop een loonkostensubsidie wordt vastgesteld uniformeren en stroomlijnen door een ‘preferent werkproces’ vast te stellen met landelijk te hanteren termijnen, brieven en beschikkingen. Dat geldt ook voor de inzet van de forfaitaire loonkostensubsidie. Ook wordt een alternatieve financieringsvorm gezocht die beter aansluit bij gerealiseerde garantiebanen en nieuwe beschutte werkplaatsen.
Begeleide participatie en arbeidsparticipatie
Naast de uniformering van de loonwaardebepaling wil de regering de participatie op de volgende onderwerpen aanpassen:
- Vrijlating van arbeidsinkomsten bij werken met loonkostensubsidie.
- Uitbreiding van de aanvraagmogelijkheid voor ondersteuning op maat (bijv. jobcoach).
- Verdere harmonisering van instrumenten in het algemeen.
- Het wegnemen van administratieve knelpunten bij de no-riskpolis/ziekmelding.
Statushouders
Per 1 januari 2021 wordt het huidige inburgeringssysteem gewijzigd met daarin een centrale rol voor de gemeente. Voor 2020 geldt nog dat de statushouders hun eigen inburgeringstraject moeten inkopen via een lening die bij de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) aangevraagd kan worden. In 2020 gaan we alvast werken volgens de nieuwe systematiek. Dit zodat we ervaring op kunnen doen, daarvan kunnen leren en eventueel daarop onze dienstverlening en/of werkwijze kunnen aanpassen. Op die manier zijn we goed voorbereid op het moment dat de verantwoordelijkheid voor de inburgering naar de gemeente toekomt. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om de huidige opvang en inburgering van statushouders te verbeteren.
Maatwerkvoorzieningen (Wmo)
De kosten binnen de Wmo stijgen. Dit komt onder andere doordat inwoners langer thuis blijven wonen en de toenemende vergrijzing van onze bewoners. Ook de toenemende complexiteit van de maatschappij zorgt voor een toename van kosten. Meer inwoners hebben ondersteuning nodig om te kunnen blijven deelnemen aan de maatschappij. Daarnaast hebben inwoners een grotere zorgbehoefte waardoor de zorgomvang per cliënt ook nog eens toeneemt.
Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft eind 2018 een belangrijke uitspraak gedaan over het resultaatgericht indiceren van hulp bij het huishouden. Kern van de uitspraak is dat cliënten moeten weten op hoeveel uren huishoudelijke hulp ze concreet kunnen rekenen. De gemeente onderzoekt wat de invloed van deze uitspraak is op haar beschikbare voorzieningen en of aanpassing van de indicatiestelling nodig is.
Mede door de aanzuigende werking van het abonnementstarief eigenbijdrage voorzien we ook in 2020 een verdere stijging in het totaal aantal aanvragen voor ondersteuning, begeleiding en dagbesteding.
Maat- en specialistisch werk
Maatwerkdienstverlening 18+
Schulddienstverlening
Landelijk zien wij de trend dat steeds meer groepen in de samenleving het niet meer financieel redden. Men gaat uit van 1 op de 4 huishoudens. Een oorzaak die hiervoor wordt genoemd, is dat de vaste lasten stijgen en het inkomen niet mee groeit. Ondanks vorenstaande, daalt het aantal aanmeldingen sinds 2019, zo ook in gemeente Ridderkerk. Ook zien we net als de landelijke trend, dat de gemiddelde schuld van de schuldenaar toeneemt.
Beschermd wonen en maatschappelijke opvang
Vanaf 2021 krijgen gemeenten te maken met een doordecentralisatie van Beschermd Wonen en Maatschappelijke opvang. De VNG beraadt zich of het niet verstandiger is om te kiezen voor een jaar uitstel en een ingroeipad te hanteren. Dit mede met het oog op de financiële onzekerheden die nog gepaard gaan met deze doordecentralisatie, zoals:
- De Evaluatie Verdeelmodellen Sociaal Domein (EVSD);
- De publicatie van de voorlopige cijfers voor Maatschappelijke opvang (MO) en Beschermd wonen (BW);
- De openstelling van de Wet langdurige zorg (Wlz) voor mensen met psychische problemen en de nog onbekende uitname uit het gemeentefonds;
- De extramuralisering GGz, waarvan gemeenten wel al de gevolgen ervaren maar waarvoor zij nog niet gecompenseerd worden.
Maatwerkdienstverlening 18-
In Ridderkerk is sprake van een toename van de inzet van jeugdhulp die is gecontracteerd door de gemeenschappelijke regeling Jeugdhulp Rijnmond (GRJR), deze trend wordt nader onderzocht. Wij willen de investering die vanuit de wijkteams wordt gedaan om meer lokale jeugdhulp in te zetten uitbreiden naar de andere wettelijk verwijzers. Met de jeugdbescherming en de huisartsen zullen wij hierover afspraken maken.
Het Rijk werkt toe naar de inwerkingtreding van de nieuwe definitie van het woonplaatsbeginsel per 1 januari 2021. Hiermee wordt het woonplaatsbeginsel vereenvoudigd. De wijziging heeft gevolgen voor de verdeling van de financiële middelen uit het Gemeentefonds. Gemeenten worden hierover uiterlijk in de meicirculaire voorafgaand aan de invoering van het nieuwe woonplaatsbeginsel over geïnformeerd. Daarnaast heeft het invloed op het organiseren van de administratieve processen en de afspraken in de uitvoering. Deze zullen in 2020 worden voorbereid.
Geëscaleerde zorg 18+
Vanaf 1 januari 2020 treedt de Wet verplichte ggz in. De Wet verplichte ggz (Wvggz) vervangt de Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). Door een ernstige psychische aandoening kan iemand zichzelf of anderen ernstig nadeel toebrengen. In de Wet Bopz stond een verplichte opname centraal om dit te voorkomen en mensen te helpen. De Wvggz maakt het mogelijk om verplichte zorg ambulant uit te voeren. Verplichte opname blijft mogelijk als het in de eigen omgeving niet lukt of te onveilig is. Het idee is maatwerk te leveren en verplichte zorg zo kort mogelijk - en zo lang als noodzakelijk - te geven. De Wvggz is er alleen voor als het echt niet anders kan; het is voor mensen met psychische problemen beter om verplichte behandeling te voorkomen. Dit vraagt dat gemeenten en zorgaanbieders signalen van naasten en buurtbewoners serieus nemen. Tijdig beginnen met een passende behandeling is in het belang van de cliënt en van de samenleving. Het ligt in de rede dat het grootste deel van de Wvggz-meldingen weliswaar leidt tot (bemoei)zorg, maar niet tot verplichte zorg.
Geëscaleerde zorg 18-
Het lukt steeds beter om in situaties waarin een kind niet veilig is, in te grijpen zonder tussenkomst van de rechter. Dat komt omdat de wijkteams en het Jeugdbeschermingsplein onderling steeds beter informatie, kennis en expertise uitwisselen.
Er zijn aanpassingen doorgevoerd op de (verplichte) Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk Geweld. Daardoor zijn professionals beter in staat te beoordelen of sprake is van dusdanig ernstig huiselijk geweld of ernstige kindermishandeling dat melden bij Veilig Thuis noodzakelijk is. Hierdoor wordt de rol van Veilig Thuis verstevigd en uitgebreid. Vanuit het rijk zijn extra middelen ter beschikking gesteld voor de implementatie en toepassing van de nieuwe meldcode, de ervaring moet uitwijzen of de toename van het aantal meldingen gedekt zijn vanuit de extra middelen of dat aanvullende financiering noodzakelijk is. Er zijn samenwerkingsafspraken samen met Veilig Thuis opgesteld. Wij verwachten dat deze samenwerkingsafspraken zullen resulteren in tijdige interventies en een betere samenwerking tussen Veilig Thuis en het wijkteam.