Paragraaf 4 Financiering

Rentevisie BNG
De verwachting van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) is dat het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) zeer ruim zal blijven. We gaan ervan uit dat de rentetarieven het komende jaar niet veel zullen veranderen.

Algemeen
In dit onderdeel krijgt u inzicht in de renterisico’s. De rente-risiconorm heeft betrekking op leningen met een looptijd vanaf 1 jaar en de kasgeldlimiet op leningen met een looptijd tot maximaal 1 jaar. Deze twee normen zijn een verplicht onderdeel van deze paragraaf. Het doel van deze normen is om de budgettaire risico’s als gevolg van rentestijging te beperken.

Renterisiconorm
De renterisiconorm benadrukt vooral het belang van een goede spreiding van de leningenportefeuille en van de renterisico’s. De renterisiconorm houdt in dat niet meer dan 20% van het begrotingstotaal voor herfinanciering en/of renteherziening in aanmerking mag komen. Van renteherziening is sprake als in de leningsovereenkomst is bepaald dat de rente gedurende de looptijd in een bepaald jaar wordt aangepast. Wij hebben geen leningen waarin sprake is van renteherziening.

Het renterisico dat de gemeente in een jaar loopt, is onder andere afhankelijk van nieuw aan te trekken financiering in de komende jaren. Bij het bepalen van de renterisiconorm is in deze begroting rekening gehouden met de verwachting dat er in 2022 leningen ten behoeve van investeringen worden aangetrokken. In principe worden er lineaire leningen afgesloten. Hierdoor zijn de aflossingen over de looptijd gespreid en is het renterisico op vaste schuld lager. Het onderstaande overzicht maakt duidelijk dat er voldoende ruimte is binnen de renterisiconorm om ook eventuele extra investeringen of uitgaven ten behoeve van de grondexploitatie met lang vreemd vermogen te financieren.

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet geeft het renterisico op de vlottende schuld weer. Met de kasgeldlimiet is een norm gesteld voor het maximumbedrag waarop de gemeente haar financiële bedrijfsvoering met kortlopende middelen (looptijd < 1 jaar) mag financieren. Wanneer in drie opeenvolgende kwartalen de kasgeldlimiet wordt overschreden, moet dit gemeld worden bij de provinciale toezichthouder.
Hieronder een prognose van de kasgeldlimiet over 2021. Wanneer er sprake is van een liquiditeitstekort wordt een afweging gemaakt of het zinvol is om gebruik te maken van kortlopende of langlopende financiering. Dit is onder andere afhankelijk van de rentestand. Voor kortlopende leningen is nog steeds sprake gunstige negatieve rentetarieven. Wanneer dit ook in 2021 zo blijft, gebruiken we bij een liquiditeitstekort allereerst de ruimte van de kasgeldlimiet.

Algemeen
De financieringspositie wordt bepaald door diverse factoren, zoals de ontwikkeling van het investeringsniveau en –tempo, wisselende baten in de grondexploitaties en mutaties in de geldleningenportefeuille. Met een liquiditeitenplanning brengen we structuur aan in de verwachte inkomsten en uitgaven. Hierdoor krijgen we inzicht in de financieringsbehoefte.

Verwachte financieringsbehoefte voor de komende jaren
Voor 2021 tot en met 2024 staan hoge uitgaven voor voorgenomen investeringen gepland. Zoals ook in de Kadernota 2021 aangegeven bedraagt het investeringsvolume afgerond € 59 miljoen naast het bestaande investeringsplan uit de huidige begroting. Daarnaast zien we de ontvangsten uit grondexploitaties wegvallen. Tot en met 2021 verwachten we de investeringen en daarmee de financieringstekorten nog wel te kunnen financieren met (voordelige) kortlopende leningen. Vanaf 2022 verwachten we nieuwe vaste geldleningen aan te moeten trekken.

Leningenportefeuille
Bij een structureel liquiditeitstekort moet de gemeente vast geld lenen en sluit daarvoor een langlopende geldlening af. In onderstaand overzicht staan de opgenomen bestaande- en nieuwe (verwachte) langlopende leningen. Afhankelijk van het daadwerkelijke uitgaventempo is nu de verwachting dat er in 2022 langlopend geld nodig zal zijn tot een bedrag van € 27 miljoen in 2022 en
€ 38 miljoen in 2023. De financiële gevolgen van eventuele aanpassingen van de investeringsplanning (en/ of grondexploitaties) en daaruit voortvloeiende wijziging van de financieringsbehoefte inclusief rentegevolgen voor de begroting worden in de tussenrapportages verwerkt.

Voor langlopende geldleningen hanteren wij de marktrente en berekenen jaarlijks de gemiddelde rente over de langlopende leningen. De gemiddelde rente van deze leningen per 1 januari 2021 is 2,955%.

Herstructurering van de leningenportefeuille
Jaarlijks wordt een fors bedrag aan rente over het geleende geld betaald. De gemiddelde rente bedraagt momenteel ongeveer 3%. De toch al sterke reservepositie, en daar bovenop verkoop van de aandelen Eneco, biedt de gemeente de kans de langlopende geldleningen om te zetten in een lening tegen een lagere rente. In juni heeft de BNG hiervoor het aanbod gedaan om deze lening te verstrekken tegen 0,29% met een looptijd van 15 jaar. Echter er moet wel een boeterente van € 7.100.000 betaald worden. Deze is € 160.000 hoger dan het totale rentevoordeel van € 6.940.059 over 15 jaar.
Vanwege de extra kosten zijn de volgende twee alternatieven met een vergelijkbaar resultaat onderzocht;

1. Vorming van een bestemmingsreserve “Overrente”.
2. Ophogen van de kapitaallasten reserve.

Bij het eerste alternatief wordt de leningenportefeuille niet geherstructureerd naar één lening, maar blijft de bestaande leningenportefeuille in tact. Dat voorkomt de betaling van voornoemde
€ 160.000 en resulteert in een meer flexibele begroting (omdat we geen onomkeerbaar besluit nemen).
Dit alternatief heeft dezelfde financiële voordelen op het saldo van de begroting door een bestemmingsreserve te vormen ter grootte van het voordeel dat bij de herstructurering zou ontstaan. Jaarlijks komt nu een deel uit deze reserve ten gunste van de begroting. Het deel dat jaarlijks aan de begroting wordt toegevoegd is dan gelijk aan het voordeel volgens de herstructurering.
Het tweede alternatief, de vorming van een kapitaallastenreserve levert in theorie dezelfde ruimte op. Echter, gezien de omvangrijke kapitaallastenreserve die in de Kadernota al is genoemd, ontstaat er dan in de toekomst een reëel risico dat de bestaande voorzieningen niet vervangen kunnen worden, omdat in de begroting onvoldoende financiële ruimte is om de kapitaallasten te dekken. Al met al een minder gewenste ‘route’.
Concluderend: in de begroting 2021-2024 is het alternatief van de bestemmingsreserve “Overrente” toegepast, omdat deze ons de meeste voordelen biedt en veel van de nadelen van een feitelijke herstructurering hierop niet van toepassing zijn.
Ten opzichte van een feitelijke herstructurering kent alternatief als voordelen:

• Geen boeterente van € 160.000 waardoor er een lager bedrag uit de reserve nodig is.
• Geen verandering in het renterisico bij herfinanciering.
• Geen effecten in doorbelastingen via omslagrente.
• In financieel betere tijden terug te draaien (flexibiliteit in de financiën).
• Is transparant en eenvoudig.

Door het college is de toepassing van de bestemmingsreserve “Overrente” voorgelegd voor een uitspraak aan de Commissie BBV en ook de toezichthouder ‘Provincie Zuid-Holland’. Zou de in de begroting gekozen methodiek onverhoopt niet tot instemming leiden, dan kan altijd nog worden teruggevallen op een traditionele herfinanciering via de BNG.

Verstrekte leningen
In 2014 is een lening verstrekt aan de BAR-Organisatie voor de financiering van de materiële vaste activa die betrekking hebben op de bedrijfsvoering, welke zijn overgedragen van de gemeente aan de BAR-Organisatie. In onderstaand overzicht wordt het verloop van deze lening weergegeven.