Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte en gemeentelijke gebouwen. Deze openbare ruimte bevat kapitaalgoederen. Dit zijn wegen, openbare verlichting, riolering, civiele kunstwerken, water, groen en gebouwen. Kapitaalgoederen hebben onderhoud nodig, zodat wij een veilig gebruik kunnen waarborgen. Zowel meerjarig groot onderhoud als klein onderhoud. De kosten daarvan en de planning worden vastgelegd in beheerplannen. Onze uitgangspunten daarbij zijn: het actuele beleidskader, het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, de nota Reserves en Voorzieningen 2021-2024 en de Financiële Verordening 2017 (inclusief afschrijvingstabel). In het kader van het financieel toezicht hecht ook de provincie grote waarde aan actuele beheerplannen. De beheerplannen laten zien of de budgetten de komende jaren voldoende zijn om aan de vastgestelde beleidskaders te voldoen. In onderstaande tabel zijn de beschikbare beheerplannen weergegeven.

• 4.374 ledarmaturen
• 4.374 ledlampen
• 4.226 conventionele armaturen
• 4.226 conventionele lampen
• 8.550 lichtmasten

Naast de gemeente zijn ook andere beheerders verantwoordelijk voor de openbare ruimte met openbare verlichting, bijvoorbeeld de wegen met verlichting die in eigendom zijn van het Waterschap Hollandse Delta. De lichtmasten worden gemiddeld elke vier jaar visueel geïnspecteerd tijdens de lampvervanging en bij het schoonmaken van led-armaturen. Eventuele stabiliteits-/sterktemetingen van lichtmasten vinden plaats wanneer lichtmasten veertig jaar of ouder zijn. Onveilige situaties, vaak gemeld door burgers en bedrijven, worden veelal direct opgelost. Armaturen hebben een theoretische levensverwachting van bijna 25 jaar.

De gemeente gaat versneld van lamp naar led. Daar hebben we dit jaar een begin mee gemaakt. In 2023 zijn er 1.195 conventionele armaturen gewisseld naar led-armaturen. Dit jaar zijn er 1.199 lampen vervangen. Dit is ter voorbereiding om in de periode van 2024 tot en met 2028 versneld van lamp naar led te gaan. In Ridderkerk is de openbare verlichting nu voor meer dan 50% van led-armaturen voorzien.

• 69 fiets-/voetbruggen
• 23 verkeersbruggen/viaducten
• 170 overige kunstwerken 

Onder de categorie civiele kunstwerken vallen bruggen, tunnels, viaducten, duikers, damwanden, kademuren, steigers en dijktrappen. Een civiel kunstwerk wordt elke vijf jaar uitgebreid geïnspecteerd volgens de CUR 117 aanbeveling categorie B2 (toestandsinspectie), B5 (herstel advies) en C2 (meerjarenonderhoudsplanning en budgetraming). Houten bruggen en kunstwerken, die meer onderhoud vragen, worden in de tussenliggende periode een aantal keer visueel geschouwd. Op basis van de inspectieresultaten worden de jaarlijkse onderhouds- en vervangingsmaatregelen bepaald. Deze maatregelen kunnen variëren van klein onderhoud tot grootschalige vervangingen.

Twee trappen op de Gorzen zijn vervangen, in totaal 45 treden. De brug aan de van Leeuwenhoekstraat is voorzien van een slijtlaag. Bruggen bij de Marsmanstraat, Koolmees, Lijster en Kievitsweg zijn geconserveerd, totaal zes stuks. Verschillende kleine reparaties zijn uitgevoerd en er zijn diverse kunstwerken schoongemaakt. Eén derde van de kunstwerken is weer geïnspecteerd en er is een risicoscan uitgevoerd op de grote viaducten over de Rotterdamseweg. De aanrijschade van een viaduct over de Rotterdamseweg en een brug bij de Zalm is gerepareerd.

• 19.597 bomen
• 279.312 m2 cultuurbeplanting
• 1.401.838 m2 gras
• 9.335 m2 haag
• 351.328 m2 natuurlijke beplanting

De gemeente beheert de recreatiegebieden de Gorzen, Ridderhaven en het Reijerpark. De Grienden en de Crezéepolder zijn in beheer bij de Stichting Zuid-Hollands Landschap. De Donckse Velden, het Oosterpark en de Wevershoek zijn in beheer bij het Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde. Het Donckse Bos valt onder de Stichting Het Huys ten Donck. Voor het Waalbos is een beheerovereenkomst afgesloten met Staatsbosbeheer. De surfbocht bij het Waalbos is in beheer van het Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde (NRIJ). Er vindt nog overleg plaats over de toekomst van het NRIJ.
De kwaliteit van het bomenbestand wordt bewaakt door middel van boomveiligheidscontrole en onderzoeken. Uit deze driejaarlijkse controles volgen de maatregelen die genomen moeten worden om het bomenbestand vitaal en veilig te houden. In sommige gevallen is het nodig om bomen te kappen. In veel gevallen kan worden volstaan met snoeionderhoud.

Vanuit de boomveiligheidscontrole en projecten zijn er bomen gerooid en aangeplant. Daarnaast zijn er in de wijken verschillende groenvakken gerenoveerd. En is het gazon van een aantal speelplekken en trapvelden gerenoveerd. Langs de Jacob van de Laanstraat, Randweg en Vuurdoornlaan is een bijvriendelijk bloembollenmengsel aangeplant. In het vroege voorjaar profiteren de bijen daarvan. In deze straten zijn ook bermen ingezaaid met een bloemenmengsel.

• 175 speelplekken
• 803 speeltoestellen
• 38.534 m2 kunstmatige valondergrond

De speeltoestellen worden jaarlijks vier keer op veiligheid geïnspecteerd. Aan de hand van de resultaten van de laatste veiligheidsinspectie van het jaar wordt de jaarplanning gemaakt. Naast veiligheid kunnen sterk gewijzigde demografische gegevens in een wijk of het einde van de levensduur van de speeltoestellen een aanleiding zijn om een speelplek in de planning voor herinrichting op te nemen. Tijdens de voorbereidingen voor de herinrichting van een speelplek worden de gebruikers en buurtbewoners bij het proces betrokken. Eerst wordt de mogelijkheid geboden ideeën kenbaar te maken. Daarna worden op basis van de meest realistische ideeën twee ontwerpen met speeltoestellen gemaakt. Tenslotte kan iedereen, maar bij voorkeur de kinderen, hieruit een keuze maken. Het ontwerp met de meeste stemmen wordt aangelegd.

De volgende locaties zijn geheel gerenoveerd in samenspraak met de bewoners:

• Zalm
• Houtzaagmolen
• Benedenrijweg
• Fazant
• Steur
• Boerhaavestraat
• Alexanderstraat
• Aletta Jacobsstraat
• Genestetstraat
• Zeemansstraat
• Churchillplein
• Kamerlingh Onnesstraat
• Tarbot

De trapvelden aan de Anjerstraat en Kerkweg zijn gerenoveerd. Op verschillende plekken is Tigermulch aangebracht (slijtvaste laag). Aan de Pelikaan is het hekwerk verhoogd in verband met overvliegende voetballen.

• 588.104 m2 asfalt
• 1.770.855 m2 bestrating
• 942 m goot
• 21.118 kolken
• 99.221 m2 overige verharding 

Naast landelijk geldende uitgangspunten voor onderhoud aan wegen is rekening gehouden met de lokaal vastgestelde kwaliteitsniveaus. Voor bedrijventerreinen in Ridderkerk geldt kwaliteitsniveau C, voor de rest van Ridderkerk (ook de fietspaden door of langs bedrijventerreinen) geldt kwaliteitsniveau B.
Het onderhoudsprogramma wordt gemaakt op basis van de jaarlijkse weginspectie, nadere onderzoeken, levensduur, uitstraling (kwaliteitsniveau) en binnenstedelijke ontwikkelingen.

De inspectieresultaten van 2023 omgezet naar kwaliteitsniveau zijn als volgt:

Stuurelement	A	B	C	D	Eindtotaal
Bedrijventerreinen	78%	16%	2%	4%	100%
Buitengebied	79%	21%	0%	0%	100%
Centra	72%	20%	2%	6%	100%
Groengebieden/Parken	63%	17%	1%	19%	100%
Hoofdwegen	69%	22%	2%	7%	100%
Woongebied	61%	29%	3%	7%	100%

Sommige wegvakken die onderhoud behoeven (de C- en D-kwaliteiten) wachten op vervanging via integrale projecten waarbij de hele buitenruimte wordt opgepakt of bijvoorbeeld het HOV-project. Of de fietspaden bij Donkersloot die volgend jaar worden vervangen door een tweerichtingsfietspad (dit verklaart het percentage van 19% bij de categorie Groengebieden/Parken). Na herstraten of een reconstructie is de weg weer op A-kwaliteit.

Bij asfaltwerken dient vertraging van het noodzakelijk onderhoud voorkomen te worden in verband met kapitaalvernietiging. Stellen wij het onderhoud aan het asfalt te lang uit? Dan zijn zwaardere of duurdere maatregelen nodig. Elementenverharding kent geen kapitaalvernietiging. Bij uitstel loopt enkel de beeldkwaliteit terug.

Naast planmatig (groot) onderhoud vindt er dagelijks (klein) onderhoud plaats. Waar planmatig onderhoud gericht is op het in goede staat brengen, is dagelijks onderhoud gericht op het in goede staat houden, bijvoorbeeld plaatselijk herstel van verzakte bestrating. Binnen het dagelijks onderhoud worden de gevaarlijke situaties direct verholpen. Waar de veiligheid in het geding is, wordt dus direct onderhoud gepleegd. Dit kan bijvoorbeeld een spoelgat in de weg of losse tegels door boomwortels zijn.

Totaal is dit jaar aan 32.754 m2 bestrating aangepakt. Het betreft:

• Bolnes 2.826 m2 (onder andere trottoir Benedenrijweg, Leklaan, Dijkje, Dokhof en het fietspad Rijnsingel, Kievitsweg en de rijbaan van het Dijkpad).
• Centrum 1.081 m2 (onder andere trottoir Vondellaan, Vogelvliet en Populierenlaan).
• Donkersloot 3.730 m2 (onder andere rijbaan en parkeervakken Nikkelstraat en het fietspad Havenstraat).
• Drievliet 6.208 m2 (onder andere trottoir Lijster, Forel, Voorn, Bliek, Brasem en de rijbaan Oosterparkweg, Fazant, Paltrokmolen en Windmolen).
• Het Zand 1.729 m2 (onder andere het trottoir en parkeervak Zeemanstraat en de rijbaan Lorentzstraat).
• Oost 1.997 m2 (onder andere rijbaan Geerlaan en de parkeerplaats Burgemeester Crezéestraat).
• Oostendam 200 m2 (rijbaan Tarwestraat).
• Rijsoord 1.014 m2 (onder andere trottoir Sandelingenweg, Dominee Allendorpstraat en rijbaan Rijksstraatweg).
• Slikkerveer 4.175 m2 (onder andere rijbaan en trottoir Stadhouderslaan, Kievitsweg trottoir en Dolfijnpark fietspad).
• West 9.794 m2 (onder andere trottoir Boksdoornstraat, Meidoornlaan, Sleedoornlaan, fietspad Olmenlaan en Prunuslaan en de halfverharding van het Reyerpark en het Lomanpark).

Op de volgende locaties is er een nieuwe deklaag aangebracht van asfalt, totaal 4.742 m2:

• Fietspad Gorzen, vanaf de gemeentelijke opslag naar de Rotterdamseweg.
• Fietspad Ridderhaven, vanaf de Haven naar de Donkerslootsedijk.
• Fietspad Reyerpark, vanaf de dierenopvang naar de Kruisweg.
• Voetpad Lohmanpark, vanaf de Burgemeester de Zeeuwstraat naar de Groen van Prinstererweg.
• Voetpad Reyerheem, vanaf de Torenmolen naar de Karper.

• 295 km riolering
• 50 km drukriolering en persleidingen
• 22.000 rioolaansluitingen
• 48 rioolgemalen
• 119 drukrioleringspompen
• 2 tunnelgemalen
• 3 oppervlaktegemalen
• 9 bergbezinkvoorzieningen
• 2 bergingsriolen

Riolering is van belang voor de volksgezondheid, de kwaliteit van de leefomgeving, de bodem en het grond- en oppervlaktewater. De gemeente is verantwoordelijk voor de inzameling van het stedelijk afvalwater en hemelwater (dat een particulier niet redelijkerwijs zelf kan verwerken). We proberen eventuele nadelige gevolgen van de grondwaterstand te beperken. Het beleid ten aanzien van het beheer en onderhoud van riolering is verankerd in het Programma Stedelijk Water 2023-2027 (PSW), dat op 25 mei 2023 door de raad is vastgesteld.
De kosten worden gedekt binnen de rioolheffing. De kosten zijn opgedeeld in twee stromen:

1. Het beheer- en onderhoud, exploitatiekosten.
2. Vervangingsinvesteringen, die betrekking hebben op alle onderdelen van de (afval)waterketen.

Klimaatverandering betekent dat de extremen groter worden: er valt meer regen in kortere tijd en de temperaturen zijn extremer. We spelen in op klimaatverandering. Bij nieuwbouwprojecten of herontwikkelingen worden openbare ruimten zo ontworpen dat pieken in neerslag goed opgevangen kunnen worden.

In 2023 zijn diverse rioolvervangingen uitgevoerd, te weten aan de Oudelandseweg en Goudsbloemstraat, De Blaak en Nikkelstraat. De projecten die in voorbereiding zijn en in 2024 uitgevoerd worden, zijn 'rioolaanpassingen in de Donckselaan en omgeving', 'herstructurering Rivierenbuurt' en 'vervanging riolering Noordendweg'. Het afgelopen jaar is ingezet op de voorbereiding van de 'herstructurering in de wijken West en Centrum'. Hier zijn extra onderzoeken uitgevoerd en is overleg gevoerd met Stedin en Oasen. De planning van de nutsbedrijven is van invloed op de planning van het gemeentelijke herstructureringsproject. Het planmatig onderhoud (reinigen en inspecteren van riolering) is conform het Programma Stedelijk Water uitgevoerd.
De hoofdpost waarop alle gemalen zijn aangesloten is vervangen en de externe sturing van gemalen (RTC - Real Time Control) is vernieuwd. Het vijzelgemaal aan de Burgemeester de Zeeuwstraat is gerenoveerd.
Met het waterschap voerden we een meten- en monitoringprogramma uit. Dit programma gaf aanleiding om RTC verder te verfijnen.

• 40.373 m natuurlijke oever
• 14.148 m natuurvriendelijke oever
• 27.283 m oeverbeschoeiing
• 325.395 m2 watergangen 

Het waterschap is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en de waterkwantiteit van al het water in de gemeente. Daarbij onderhoudt het waterschap de hoofdwatergangen. Het overige water wordt grotendeels door de gemeente onderhouden. Maar ook Rijkswaterstaat, de provincie, diverse natuurorganisaties en particulieren zijn deels verantwoordelijk voor het onderhoud van sommige watergangen.
Het waterschap controleert of het onderhoud naar behoren wordt uitgevoerd. Zo mogen er bijvoorbeeld niet te veel bagger of waterplanten aanwezig zijn in het water. Het beleid van het waterschap is daarom sterk richtinggevend voor het waterbeheer van de gemeente. Op basis van metingen van de baggeraanwas op de waterbodem bepalen we welke watergangen worden gebaggerd.
Het waterschap baggert zelf de hoofdwatergangen. Is de aanliggende grond van de gemeente, dan zijn wij verplicht deze bagger te ontvangen. De gemeente betaalt dan ook voor het transporteren en afvoer ervan.
Beschoeiingen worden op basis van inspecties vervangen. Daarbij is veiligheid vaak doorslaggevend. Voordat over wordt gegaan tot vervanging wordt onderzocht of het mogelijk is een natuurlijke oever te maken. Dan is geen nieuwe beschoeiing nodig en krijgt de flora en fauna een kans beter tot ontwikkeling te komen. Bij oeverbeschoeiing is er aandacht voor het plaatsen en in stand houden van eendentrappen.

Op aanwijzen van het waterschap is in 2023 ruim 2.000 meter watergang geïnspecteerd waar naar verwachting baggeren nodig zou zijn. Al deze locaties zijn gebaggerd (totaal 2.244 m3 bagger verwijderd).

In alle watergangen heeft regulier maaionderhoud plaats gevonden. Riet en waterplanten worden verwijderd, waarbij er vaak delen blijven staan (gefaseerd maaien). Op locaties met veel waterplanten worden tweemaal per jaar de waterplanten en/of riet verwijderd. Hierbij is aandacht voor vislocaties.

In de omgeving van Jonkheer de Savornin Lohmanstraat en de Groen van Prinstererweg is een groot deel van de beschoeiing die aan onderhoud toe was vervangen door natuurvriendelijke oevers. Verder is op beperkte schaal plaatselijk wat beschoeiing die aan onderhoud toe was vervangen.

663 verzamelcontainers zijn in beheer van de N.V. BAR-Afvalbeheer, waarvan 44 glas, 138 oud papier/karton, 257 gft en 224 PMD+restafval. Ook zijn er in Ridderkerk 28 textielcontainers welke worden beheerd door Opnieuw & Co.

In de huidige situatie is het onderhoud, de reiniging en de garantie van de ondergrondse containers geborgd in een onderhoudsovereenkomst met de leverancier. Het betreft in totaal 663 containers voor restafval, papier/karton, gft en glas. De (ondergrondse) container is onderdeel van de openbare ruimte (onroerende goederen) en komt als investering ten laste van de gemeente. De N.V. BAR-Afvalbeheer faciliteert de gemeente in de aanschaf, plaatsing en het onderhoud van de ondergrondse containers.

De gemeente Ridderkerk bezit een eigen haven aan de rivier De Noord. Twee delen zijn te onderscheiden. Aan de noordzijde een industriehaven met twee watergebonden bedrijven en een passantensteiger. Aan de zuidzijde een recreatiehaven met twee jachthavens. Behalve de passantensteiger worden de overige delen verhuurd.

Binnen het groot onderhoud (reserve) wordt nu nog gerekend met het eens in de vijf jaar baggeren van de haven. Als gevolg van onder andere toename van scheepsbewegingen bij De Noord, onzekerheden over de aanwas van baggerslib en verplaatsing van baggerslib binnen de haven, is er de komende jaren meer behoefte aan monitoring door dieptemetingen. Doelstelling hiervan is het in 2024 structureel kunnen prognosticeren van de hoeveelheid baggerslib en de baggerfrequentie.
De aanwezige constructies worden incidenteel vervangen. Hier worden geen structurele middelen voor gereserveerd. Indien nodig wordt extra budget aangevraagd.

In 2023 was het baggeren rondom de vluchtelingenboot (passantensteiger) ingepland. Door wijzigingen in het bootonderhoud is de passantensteiger niet vrijgekomen zoals afgesproken. Hierdoor verschuift het baggeren van dit deel naar 2024. In het kader van de lopende monitoring van baggerslib bewegingen, is in november een dieptemeting uitgevoerd. De uitkomsten worden begin 2024 geanalyseerd.
Er zijn afmeerpalen bij de Jachthaven Ridderkerk B.V. vervangen. In 2024 wordt een aantal dukdalven bij watersportvereniging Sint Joris vervangen.
Voor wat betreft het beheer, het onderhoud en het verhuur, is een stabiele situatie bereikt, ook financieel. De inspanningen zijn gericht op instandhouding.

In 2023 had de gemeente 52 accommodaties in eigendom. Dit zijn:

• Het gemeentehuis en de voormalige gemeentewerf
• (Voormalige) onderwijsgebouwen
• Binnensportaccommodaties (gymzalen/sporthallen)
• Sportcomplexen
• Peuterspeelzaal en kinderdagverblijven
• Wijkcentra
• Een rouwcentrum
• Enkele bedrijfsruimten
• Enkele woningen

Het in 2019 vastgestelde (Actualisatie Integraal Accommodatieplan) AIAP is nog steeds leidend voor het beleid van beheer en de ontwikkeling van het maatschappelijk vastgoed. De conditie van onze gebouwen is tussen 5 (matig) tot 3 (voldoende). Voor een aantal gebouwen hanteren we het label instandhouding. Dit houdt in dat we minimaal onderhoud uitvoeren omdat het gebouw op termijn gerenoveerd dan wel gesloopt wordt.

Op basis van het beleid passen wij duurzaam beheer toe en voldoen we aan de Arbo- en veiligheidsvoorschriften.

Onderwijsgebouwen
Jaarlijks stelt de gemeente een jaarprogramma vast op basis van aanvragen door schoolbesturen. In dit jaarprogramma zijn alle uitbreidingen en nieuwbouw van schoolgebouwen opgenomen, inclusief de financiële consequenties daarvan. De aanvragen voor het jaarprogramma worden getoetst aan Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Ridderkerk 2021.

Sport- en Welzijnsaccommodaties
Voor een groot aantal gemeentelijke gebouwen (waarvoor in het kader van het AIAP geen ingrijpende wijzigingen worden voorgesteld) wordt een meerjarenonderhoudsprogramma opgesteld.

Rouwcentrum
Bij de begraafplaats Vredehof bevindt zich een rouwcentrum voor rouwbezoeken en uitvaartplechtigheden. Het rouwcentrum wordt gebruikt voor diensten voorafgaande aan een begrafenis op Vredehof en Rusthof, maar ook als wordt gekozen voor crematie of elders begraven is de aula geschikt voor een plechtigheid vooraf.

• In 2023 hebben we de technische staat van het vastgoed in beeld gebracht. Dit geeft ons inzicht in hoeverre we de onderhoudsreserve in 2024 moeten aanpassen. Daarnaast is dit een kapstok om beleid op te stellen hoe we ons vastgoed verder toekomstbestendig kunnen verduurzamen.
• Ook hebben we in 2023 stappen gezet om het maatschappelijk vastgoed te verduurzamen. Dit ziet voornamelijk toe op verbetering van de bouwtechnische schil en de installaties ten behoeve van het verwarmen van de gebouwen.
• Eind 2023 zijn de werkzaamheden aan de nieuwe werf zo goed als afgerond en is het gebouw in gebruik genomen.
• In het gemeentehuis is een nieuwe brandmeldinstallatie geïnstalleerd en in gebruik genomen.
• Het recreatiecentrum de Fakkel zal over een aantal jaren worden gerenoveerd of worden vernieuwd. Ondanks de grote onderhoudsbehoefte hebben we met een minimale investering het gebouw in bedrijf kunnen houden.
• In 2023 is de museumschool is Rijsoord toegevoegd aan de vastgoedportefeuille. Dit gebouw wordt gedurende de winterstop en tijdens de werkzaamheden voorzien van camerabewaking.

Gemeentelijke gebouwen	Begroting na wijziging	Realisatie
Klein onderhoud	2.685.400	2.740.245
Groot onderhoud	1.234.300	615.508
Investeringen	28.200	11.195
Saldo van storting en onttrekking reserve	-549.100	-114.389
Totaal gemeentelijke gebouwen	3.398.800	3.252.559
Stand reserve per 1 januari 2023		4.098.052
Storting		512.100
Onttrekking		-626.489
Stand reserve per 31 december 2023		3.983.663

Sportaccommodaties	Begroting na wijziging	Realisatie
Klein onderhoud	3.595.800	4.238.313
Groot onderhoud	318.600	274.160
Investeringen	7.684.200	7.083.871
Saldo van storting en onttrekking reserve	-59.600	-15.490
Totaal sportaccommodaties	11.539.000	11.580.854
Stand reserve per 1 januari 2023		1.373.420
Storting		250.000
Onttrekking		-265.490
Stand reserve per 31 december 2023		1.357.930

Onderwijsgebouwen	Begroting na wijziging	Realisatie
Onderhoud	3.400.400	2.707.368
Investeringen	2.479.700	616.002
Totaal onderwijsgebouwen	5.880.100	3.323.370