Paragraaf 3 Onderhoud kapitaalgoederen

De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte en gemeentelijke gebouwen. Deze openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen. Dit zijn wegen, openbare verlichting, riolering, civiele kunstwerken, water, groen en gebouwen. Kapitaalgoederen hebben onderhoud nodig, zodat wij een veilig gebruik kunnen waarborgen. Zowel meerjarig groot onderhoud als klein onderhoud. De kosten daarvan en de planning worden vastgelegd in beheerplannen. Onze uitgangspunten daarbij zijn: het actuele beleidskader, het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, de nota Reserves en Voorzieningen 2021-2024 en de Financiële Verordening 2017 (inclusief afschrijvingstabel). In het kader van het financieel toezicht hecht ook de provincie grote waarde aan actuele beheerplannen. De beheerplannen laten zien of de budgetten de komende jaren voldoende zijn om aan de vastgestelde beleidskaders te voldoen. In onderstaande tabel zijn de beschikbare beheerplannen weergegeven.

• 8.419 armaturen
• 8.503 lampen
• 8.253 lichtmasten 

Naast de gemeente zijn ook andere beheerders verantwoordelijk voor de openbare ruimte met openbare verlichting. Zoals bijvoorbeeld de wegen met verlichting in eigendom van het Waterschap Hollandse Delta. De lichtmasten worden gemiddeld elke vier jaar visueel geïnspecteerd tijdens de lampvervanging. Stabiliteits-/sterktemetingen van lichtmasten vinden plaats wanneer lichtmasten 40 jaar oud zijn. Onveilige situaties, vaak gemeld door burgers en bedrijven, worden veelal direct opgelost. Armaturen hebben een gemiddelde levensverwachting van 25 jaar.

Verspreid over de gemeente zijn diverse lampen vervangen. Ook zijn er functionele aanpassingen gedaan, zoals aan de Oosterparkweg en de Steur. Daar zijn enkele extra lichtmasten bij geplaatst. Vervanging van lichtmasten en armaturen is grotendeels doorgeschoven naar 2023.

• 65 fiets-/voetbruggen
• 23 verkeersbruggen/viaducten
• 163 overige kunstwerken 

Onder de categorie civiele kunstwerken vallen bruggen, tunnels, viaducten, duikers, damwanden, kademuren, steigers en dijktrappen. Een civiel kunstwerk wordt elke vijf jaar uitgebreid geïnspecteerd volgens de CUR 117 aanbeveling categorie B2 (toestandsinspectie), B5 (herstel advies) en C2 (meerjarenonderhoudsplanning en budgetraming). Houten bruggen en kunstwerken, die meer onderhoud vragen, worden in de tussenliggende periode een aantal keer visueel geschouwd. Op basis van de inspectieresultaten worden de jaarlijkse onderhouds- en vervangingsmaatregelen bepaald. Deze maatregelen kunnen variëren van klein onderhoud tot grootschalige vervangingen.

De dekdelen van de fiets-voetbrug aan de Clara Wichmannstraat en de voetbrug in de Gorzen zijn vervangen. De fiets-voetbrug bij de Gorzenweg is voorzien van nieuwe leuningen. Langs de Ringdijk zijn ter hoogte van nummer 176 en 202 nieuwe dijktrappen aangebracht.

• 18.209 bomen
• 279.798 m2 cultuurbeplanting
• 1.414.306 m2 gras
• 8.165 m2 haag
• 343.351 m2 natuurlijke beplanting

De gemeente beheert twee recreatiegebieden, namelijk de Gorzen/Ridderhaven en het Reijerpark. De Grienden en de Crezéepolder zijn in beheer bij het Zuid-Hollands Landschap. De Donckse Velden, het Oosterpark en de Wevershoek zijn in beheer bij het Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde. Het Donckse Bos valt onder de Stichting Het Huys ten Donck. Voor het Waalbos is een beheerovereenkomst afgesloten met Staatsbosbeheer. De surfbocht bij het Waalbos is in beheer van het Natuur- en Recreatieschap IJsselmonde (NRIJ). Er vindt nog overleg plaats over de toekomst van het NRIJ.
De kwaliteit van het bomenbestand wordt bewaakt door middel van boomveiligheidscontrole-onderzoeken. Uit deze 3-jaarlijkse controles volgen de maatregelen die genomen moeten worden om het bomenbestand vitaal en veilig te houden. In sommige gevallen is het nodig om bomen te kappen. In veel gevallen kan worden volstaan met snoeionderhoud.

Totaal zijn er vanuit de boomveiligheidscontrole en boomvervangingsprojecten 188 bomen gerooid en 190 bomen aangeplant. Zoals de takbreukgevoelige populieren langs de Populierenlaan. Deze zijn vervangen door verschillende boomsoorten die beter geschikt zijn voor deze locatie. Langs de Visvliet zijn bomen geplant zodat de groene hoofdstructuur wordt versterkt. In de Brasem zijn bomen vervangen waarbij ook de groeiplaatsen zijn verbeterd. Ook in de Dennenstraat hebben de nieuw bomen een grotere groeiplaats gekregen, zodat de wortelopdruk problematiek is opgelost.
Daarnaast zijn er in de wijken verschillende groenvakken opgeknapt. En is het gazon van een aantal speelplekken en trapvelden gerenoveerd. Door het droge warme weer dit jaar is er veel meer watergegeven dan voorgaande jaren.
Langs het Droogdok is een bijvriendelijk bloembollenmengsel aangeplant. In het vroege voorjaar profiteren de bijen daar van. In deze straat is ook een berm ingezaaid met een bloemenmengel. In de Havenstraat is dit ook gedaan.

• 175 speelplekken
• 803 speeltoestellen
• 38.534 m2 kunstmatige valondergrond 

De speeltoestellen worden jaarlijks vier keer op veiligheid geïnspecteerd. Aan de hand van de resultaten van de laatste veiligheidsinspectie van het jaar wordt de jaarplanning gemaakt. Naast veiligheid kunnen sterk gewijzigde demografische gegevens in een wijk of het einde van de levensduur van de speeltoestellen een aanleiding zijn om een speelplek in de planning voor herinrichting op te nemen. Tijdens de voorbereidingen voor de herinrichting van een speelplek worden de gebruikers en buurtbewoners bij het proces betrokken. Eerst wordt de mogelijkheid geboden ideeën kenbaar te maken. Daarna worden op basis van de meest realistische ideeën twee ontwerpen met speeltoestellen gemaakt. Tenslotte kan iedereen, maar bij voorkeur de kinderen, hieruit een keuze maken. Het ontwerp met de meeste stemmen wordt aangelegd.

De volgende locaties zijn geheel gerenoveerd in samenspraak met de bewoners:

• Colijnstraat
• Rosmolen 8
• Rosmolen 178
• Boezemkade
• Electrostraat
• Meerkoet
• Karper 141
• Karper 5
• Forel 136
• Anjerstraat

De speelplek aan het Scheldeplein en aan het Droogdok zijn voorzien van drainage en graszoden. Daarnaast is het kunstgrasveld bij het Huygensplantsoen vervangen. Bij de Pruimendijk is in samenwerking met de bewoners een toestel geplaatst. Tot slot is er op diverse speelplekken Tigermulch aangelegd. Dit is een slijtvaste valdempende ondergrond.

• 586.045 m2 asfalt
• 1.763.481 m2 bestrating
• 1.109 m goot
• 21.069 kolken
• 45.743 m2 overige verharding 

Het uitvoeringsprogramma wordt bepaald op basis van de jaarlijkse inspecties, onderzoeken, levensduur, uitstraling (kwaliteitsniveau) en binnenstedelijke ontwikkelingen.
Bij asfalt is het belangrijk om uitstel van het noodzakelijke onderhoud te voorkomen, anders is er sprake van kapitaalvernietiging. Want dan zijn zwaardere of duurdere maatregelen nodig om het asfalt te herstellen. Elementenverharding (stenen, klinkers, tegels) kent geen kapitaalvernietiging. Bij uitstel loopt enkel de beeldkwaliteit terug.
Naast groot onderhoud vindt er klein onderhoud plaats. Waar groot onderhoud gericht is op het in goede staat brengen, is klein onderhoud gericht op het in goede staat houden. Bijvoorbeeld door plaatselijk herstel van verzakte bestrating. Binnen het dagelijks onderhoud worden gevaarlijke situaties direct verholpen. Waar de veiligheid in het geding is, wordt dus direct onderhoud gepleegd. Dit kan bijvoorbeeld een spoelgat in de weg of losse tegels door boomwortels zijn.

Totaal is dit jaar aan 44.286 m2 bestrating aangepakt. Het betreft:

• Bolnes 3.144 m2 (onder andere trottoir en parkeervakken Boelewerf, trottoir Donckselaan, en parkeervakken, trottoir en fietspad aan de Spuistraat).
• Centrum 1.865 m2 (onder andere Koninginneweg, Jhr. de Savornin Lohmanstraat, het pad langs de Jhr. van Karnebeekweg en de Willem Dreesstraat).
• Donkersloot 1.328 m2 (onder andere de parkeerplaatsen in de Haven en de trottoirs aan de Havenstraat, Noordenweg en Scheepmakerstraat).
• Drievliet 6.540 m2 (onder andere het vervangen van een drempel in de Windmolen, en diverse verharding in de Brasem, Karper, Zalm en Pelikaan).
• Het Zand 3.777 m2 (onder andere het trottoir en fietspad aan de Clara Wichmanstraat en diverse verharding van het Erasmuspark, Lorentzstraat en van Leeuwenhoekstraat).
• Oost 4.247 m2 (onder andere Plein Oost, de Burgemeester de Zeeuwstraat, Geerlaan, Herman de Manstraat, Klooslaan).
• Oostendam 300 m2 (Het Ambachtsepad).
• Slikkerveer 12.052 m2 (onder andere Dillenburgplein, Benedenrijweg, Bernhard Zweersstraat, Brahmsstraat, Brederodestraat, Brucknerstraat, Graaf Janstraat, Juliana van Stolberglaan en Prinses Margrietstraat).
• West 11.033 m2 (onder andere Dennenstraat, Goudenregenlaan, Jasmijnstraat en Prunuslaan).

Op de volgende locaties is de deklaag vervangen door stilasfalt:

• Rijksstraatweg, tussen de Waalweg en de Achterambachtse weg.
• Sportlaan, tussen de Groen van Prinsterenweg en de Koninginnenweg.
• Burgemeester de Zeeuwstraat, tussen De Savornin Lohmanstraat en de Karnebeekstraat.
• Geerlaan, tussen de Jan Luykenstraat en de Vondellaan.
• Geerlaan, tussen de Vondellaan en het viaduct over de A16.

Op andere asfaltverhardingen zijn scheuren gevuld waar dat nodig was, totaal 3.250 meter.

• 288 km riolering
• 18 km drukleiding en 31 km persleiding
• 22.000 rioolaansluitingen
• 13 eindgemalen en 33 tussengemalen
• 119 drukrioleringspompen
• 2 tunnelgemalen
• 4 oppervlaktegemalen, 3 drainagegemalen en 1 fontein
• 9 bergbezinkvoorzieningen
• 2 bergingsriolen 

Riolering is van belang voor de volksgezondheid, de kwaliteit van de leefomgeving, de bodem en het grond- en oppervlaktewater. De gemeente is verantwoordelijk voor de inzameling van het stedelijk afvalwater en hemelwater. Daarnaast proberen we eventuele nadelige gevolgen van de grondwaterstand te beperken.
Bij rioolvervangingsprojecten proberen we klimaatadaptieve maatregelen zoveel als mogelijk (en indien noodzakelijk) in te bedden. Dit doen we in samenspraak met onze inwoners, ondernemers en woningbouwverenigingen. De gemeente heeft hierbij een stimulerende rol, bijvoorbeeld in het vergroenen van tuinen en het afkoppelen van daken.
Eind 2020 is de stresstest wateroverlast opgeleverd. In nieuwe ruimtelijke ontwerpen wordt rekening gehouden met de kwetsbaarheden (wateroverlast) die uit de stresstest naar voren zijn gekomen.

In 2022 zijn diverse rioolvervangingen voltooid, zoals het werk aan de Witbloemstraat en Blauwbloemstraat. Met het vervangen van het riool aan de Blaak is een start gemaakt. De geplande uitvoering heeft vertraging opgelopen door vertraging van de sloop van de appartementen aan de Blaak.
De rioolaanpassingen in de Donckselaan en omgeving en het vervangen van het riool in de Bloemenbuurt, Markstraat en Rivierenbuurt zijn opgestart. Vanwege een langere voorbereidingstijd worden deze projecten in 2023 uitgevoerd. Verder is de voorbereiding van het vergroten van het riool aan de Noordenweg opgestart. In Donkersloot is op grote schaal onderhoud uitgevoerd naar aanleiding van de rioolinspectie 2021.
Er is een start gemaakt met de integrale herstructurering in de wijk West/Centrum. Binnen dit project worden riolering en wegverharding vervangen en krijgt de wijk een klimaatrobuuste inrichting.
In 2022 is het grondwatermeetnet vernieuwd. Binnen dit project zijn aanvullend op bestaande peilbuizen nieuwe peilbuizen inclusief meetapparatuur geplaatst. De meetapparatuur wordt uitgelezen en data wordt ontsloten via een webportaal. Het grondwatermeetnet geeft ons informatie over grondwaterstanden. De informatie wordt gebruikt voor ontwerpen van nieuwe rioolstelsels en voorziet in een eventuele informatiebehoefte richting onze inwoners.
In het afgelopen jaar zijn diverse rioolpompen vervangen, een aantal drukrioleringsclusters geoptimaliseerd en alle bergbezinkleidingen voorzien van nieuwe meetapparatuur. Tevens zijn de voorbereidende werkzaamheden opgestart voor de renovatie van gemaal P42 in de Haven en het vijzelgemaal aan de Burgemeester de Zeeuwstraat. Tevens is een nieuw onderhoudsmanagementsysteem geïmplementeerd. Hierdoor ontstaat meer inzicht in de status van de pompinstallaties en kan het onderhoud doelmatiger uitgevoerd worden.
De afspraken met het waterschap over het transport en zuiveren van afvalwater zijn geactualiseerd. In december is daartoe het afvalwaterakkoord door beide partijen ondertekend.

• 44.219 m natuurlijke oever
• 14.148 m natuurvriendelijke oever
• 27.646 m oeverbeschoeiing
• 339.338 m2 watergangen 

Het waterschap is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en de waterkwantiteit van al het water in de gemeente. Daarbij onderhoudt het waterschap de hoofdwatergangen. Het overige water wordt grotendeels door de gemeente onderhouden. Maar ook Rijkswaterstaat, de provincie, diverse natuurorganisaties en particulieren zijn deels verantwoordelijk voor het onderhoud van sommige watergangen.
Het waterschap controleert of het onderhoud naar behoren wordt uitgevoerd. Zo mogen er bijvoorbeeld niet te veel bagger of waterplanten aanwezig zijn in het water. Het beleid van het waterschap is daarom sterk richtinggevend voor het waterbeheer van de gemeente. Op basis van metingen van de baggeraanwas op de waterbodem bepalen we welke watergangen worden gebaggerd. Het waterschap baggert zelf de hoofdwatergangen. Is de aanliggende grond van de gemeente, dan zijn wij verplicht deze bagger te ontvangen. De gemeente betaalt dan ook voor het transporteren en afvoer ervan.
Beschoeiingen worden op basis van inspecties vervangen. Daarbij is veiligheid vaak doorslaggevend. Voordat over wordt gegaan tot vervanging wordt onderzocht of het mogelijk is een natuurlijke oever te maken. Dan is geen nieuwe beschoeiing nodig en krijgt de flora en fauna een kans beter tot ontwikkeling te komen.

In 2022 is er door de gemeente in een beperkt aantal watergangen gebaggerd. Ook het waterschap heeft slechts beperkt baggerwerk uitgevoerd. Dit is met name het gevolg van de PFA- problematiek, waardoor de afzet van bagger bij baggerdepots of verspreiding in (weiland)depots lastig is.
In alle watergangen heeft regulier maaionderhoud plaats gevonden. Riet en waterplanten worden verwijderd, waarbij er vaak delen blijven staan (gefaseerd maaien). Hierbij is aandacht voor vislocaties.
In de omgeving van het Electropark en de Marnixstraat is de beschoeiing vervangen.

647 verzamelcontainers in beheer van de NV BAR-Afvalbeheer, waarvan 42 glas, 134 oud papier/karton, 250 gft en 221 PMD+restafval. Ook zijn er in Ridderkerk 28 textielcontainers welke worden beheerd door Opnieuw & Co.

In de huidige situatie is het onderhoud, de reiniging en de garantie van de ondergrondse containers geborgd in een onderhoudsovereenkomst van de gemeente met de leverancier. Het betreft in totaal 618 containers voor restafval, papier/karton, gft en glas. De (ondergrondse) container is onderdeel van de openbare ruimte (onroerende goederen) en komt als investering ten laste van de gemeente. De N.V. BAR-Afvalbeheer faciliteert de gemeente in de aanschaf, plaatsing en het onderhoud van de ondergrondse containers.

De gemeente Ridderkerk bezit een eigen haven aan de rivier De Noord. Twee delen zijn te onderscheiden. Aan de noordzijde een industriehaven met twee watergebonden bedrijven en een passantensteiger. Aan de zuidzijde een recreatiehaven met twee jachthavens. Behalve de passantensteiger worden de overige delen verhuurd.

Als gevolg van onder andere toename van scheepsbewegingen bij De Noord, onzekerheden over de aanwas van baggerslib en verplaatsing van baggerslib binnen de haven, worden er sinds 2021 1 á 2 keer per jaar dieptemetingen uitgevoerd om de baggeraanwas te kunnen monitoren. Doelstelling hiervan is het structureel prognosticeren van de hoeveelheid baggerslib en de baggerfrequentie. Binnen het groot onderhoud (reserve) wordt nu nog gerekend met het eens in de vijf jaar baggeren van de haven.
De aanwezige constructies worden incidenteel vervangen. Hier worden geen structurele middelen voor gereserveerd. Indien nodig wordt extra budget aangevraagd.

In 2022 is de volledige haven gebaggerd. De met de partijen in de industrie- en jachthaven contractueel afgesproken diepte is hersteld.
In een eerste fase zijn 5 afmeerpalen vervangen die in zeer slechte staat verkeerden. In een tweede fase worden in 2023 de overige afmeerpalen vervangen.
Voor wat betreft het beheer, het onderhoud en het verhuur, is een stabiele situatie bereikt, ook financieel. De inspanningen zijn gericht op instandhouding.

In 2022 zijn de meer meerjarenonderhoudsplannen (MJOP’s) voor de gebouwen vastgesteld. Hiervoor zijn de benodigde financiële reserves op orde gebracht. Het onderhoud zal conform het MJOP worden uitgevoerd.

Op 31 december 2022 had de gemeente 52 accommodaties in eigendom. Dit zijn:

• Het gemeentehuis en de voormalige gemeentewerf.
• (Voormalige) onderwijsgebouwen.
• Binnensportaccommodaties (gymzalen/sporthallen).
• Sportcomplexen.
• Peuterspeelzaal en kinderdagverblijven.
• Wijkcentra.
• Een rouwcentrum.
• Enkele bedrijfsruimten.
• Enkele woningen.

In april 2016 is het uitvoeringsprogramma van het Integraal Accommodatieplan Ridderkerk (IAP) vastgesteld. Het IAP is in het voorjaar van 2019 geactualiseerd (AIAP) en vastgesteld door de gemeenteraad Hierin wordt richting gegeven aan de toekomst van verschillende gemeentelijke gebouwen. Voor een groot aantal gemeentelijke gebouwen (waarvoor in het kader van het IAP geen ingrijpende wijzigingen worden voorgesteld) is een Meerjarenonderhoudsplan (MJOP) opgesteld. In het MJOP zijn de kwaliteitscriteria voor de gebouwen die van strategisch belang zijn vastgesteld. De algemene conditie van onze gebouwen is tussen 5 (matig) tot 3 (voldoende).
Op basis van het beleid passen wij duurzaam beheer toe en voldoen we aan de Arbo- en veiligheidsvoorschriften.

Onderwijsgebouwen
Jaarlijks stelt de gemeente een jaarprogramma vast op basis van aanvragen door schoolbesturen. In dit jaarprogramma zijn alle uitbreidingen en nieuwbouw van schoolgebouwen opgenomen, inclusief de financiële consequenties daarvan. De aanvragen voor het jaarprogramma worden getoetst aan Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs Ridderkerk 2021.

Sport- en Welzijnsaccommodaties
Voor een groot aantal gemeentelijke gebouwen (waarvoor in het kader van het IAP geen ingrijpende wijzigingen worden voorgesteld) is een meerjarenonderhoudsprogramma opgesteld.

Rouwcentrum
Bij de begraafplaats Vredehof bevindt zich een rouwcentrum voor rouwbezoeken en uitvaartplechtigheden. Het rouwcentrum wordt gebruikt voor diensten voorafgaande aan een begrafenis op Vredehof en Rusthof, maar ook als wordt gekozen voor crematie of elders begraven is de aula geschikt voor een plechtigheid vooraf.

Met het uitkomen van het collegeprogramma 2022-2026 ‘Hart voor een toekomstig Ridderkerk’ zijn nieuwe uitgangspunten gesteld voor het Maatschappelijk Vastgoed. Zo moet de Huishoudschool aan de Koninginneweg een primaire woonbestemming krijgen, worden verschillende toekomstscenario’s opgesteld voor recreatiecentrum de Fakkel, wordt de Randweg geschikt gemaakt voor een maatschappelijke bestemming en zijn nieuwe kaders gesteld inzake het herhuisvesten van Honk- en softbalvelden in het Oosterpark waarbij onderzocht moet worden of het Essenlaantje kan worden behouden. In 2022 zijn we dan ook gestart met diverse onderzoeken inzake bovenstaande casussen.

We zijn in 2022 gestart met de renovatie van Sporthal Drievliet. Naar verwachting zal deze in 2023 gereed zijn. Daarnaast hebben onderhouds- en renovatiewerkzaamheden plaatsgevonden bij diverse sportaccommodaties en is de nieuwbouw sportzaal Gemini opgeleverd.

In 2022 zijn we gestart met het opstellen van het Meerjarenonderhoudsplan van de gebouwen en overige accommodaties. Naar verwachting zal deze in 2023 formeel worden vastgesteld.

Gemeentelijke gebouwen	Begroting na wijziging	Realisatie
Klein onderhoud	2.692.100	2.761.398
Groot onderhoud	567.400	251.583
Investeringen	1.109.600	93.287
Saldo van storting en onttrekking reserve	118.200	423.189
Totaal gemeentelijke gebouwen	4.487.300	3.529.457
Stand reserve per 1 januari 2022		3.674.864
Storting		492.100
Onttrekking		-68.911
Stand reserve per 31 december 2022		4.098.052

Sportaccommodaties	Begroting na wijziging	Realisatie
Klein onderhoud	2.147.400	2.293.109
Groot onderhoud	311.800	401.451
Investeringen	6.483.900	3.595.286
Saldo van storting en onttrekking reserve	-59.600	-59.600
Totaal sportaccommodaties	8.883.500	6.230.246
Stand reserve per 1 januari 2022		1.433.020
Storting		250.000
Onttrekking		-309.600
Stand reserve per 31 december 2022		1.373.420

Onderwijsgebouwen	Begroting na wijziging	Realisatie
Onderhoud	1.852.300	1.919.743
Investeringen	7.745.800	6.802.400
Totaal onderwijsgebouwen	9.598.100	8.722.143