Nieuwe financieringssystematiek gemeentefonds vanaf 2026 (ravijnjaar) en uitbreiding belastinggebied
Vanaf 2026 wil het kabinet een nieuwe financieringssystematiek met gemeenten afspreken. Vanaf 2026 heeft het Rijk de financiën daarom voorlopig bevroren en ontstaat er vooralsnog een fors structureel gat door lagere inkomsten uit het gemeentefonds. 2026 wordt daarom het ‘ravijnjaar’ genoemd. Gemeenten kregen in de septembercirculaire 2022 eenmalig € 1 miljard ter reparatie voor dat jaar. Voor Ridderkerk hebben wij, na een reparatie van € 2,4 miljoen in 2026, ruim € 5 miljoen structureel minder inkomsten in onze begroting kunnen opnemen in vergelijking met het jaar 2025.
Mogelijk krijgen gemeenten en provincies vanaf 2026 de beschikking over een groter eigen belasting-gebied. De laatste stand van zaken hierover is dat minister Bruins Slot in gesprek is met VNG en IPO. Vóór de meicirculaire 2023 zou dan op hoofdlijnen duidelijk moeten worden of en in welke mate gemeenten en provincies zelf meer belastingen mogen gaan heffen. De nieuwe systematiek van bekostigen is complex en vraagt om een zorgvuldige voorbereiding en afstemming. De VNG is van mening dat het vizier van het Rijk niet langer moet worden gericht op korte termijn oplossingen, maar dat vooral moet worden gefocust op de lange termijn, om zo burgers en bedrijven blijvend goed bij te kunnen staan. Pas na een structurele afspraak over de financiën kunnen gemeenten weer investeren in zaken die een langere adem vergen.
Herijking gemeentefonds per 1-1-2023 verwerkt
Het bovenstaande staat overigens los van de reeds uitgevoerde herijking van het gemeentefonds dat al structureel voordelig in onze begrotingscijfers vanaf 2023 is verwerkt. Er is nog een (vervolg)onderzoeks-agenda voor de herijking opgesteld. Evaluatie van die herijking wordt voor begin 2025 voorzien.
Opschalingskorting - nog steeds in het gemeentefonds verwerkt
De VNG is nog steeds van mening dat de opschalingskorting* volledig en definitief geschrapt dient te worden. Deze korting is, na een periode van incidenteel schrappen tot 2025, vanaf 2026 in volle omvang weer verwerkt in het gemeentefonds. Het gaat om een landelijke korting van € 975 miljoen structureel. Voor Ridderkerk betekent dit een reeds verwerkte korting van ruim € 2 miljoen structureel vanaf 2026.
Hervormingsagenda Jeugdzorg – er is financieel een principeakkoord
De VNG en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) hebben half april jl. een principeakkoord gesloten over het financiële kader voor de jeugdzorg. Afgesproken is dat in 2024 en 2025 besparingen met in totaal € 385 miljoen worden verlaagd. Hiermee is een eerste stap gezet in een oplossing over de discussie over het benodigde geld.
De door het Rijk al ingeboekte bezuiniging wordt met terugwerkende kracht van 2023 tot en met 2025 bevroren, maar kan vanaf 2026 alsnog weer terugkomen. De aanvankelijke bezuinigingsdoelstelling van in totaal € 1 miljard (een vijfde van het totale budget) is dus zeker niet van tafel. Om de impasse te doorbreken zijn partijen overeengekomen dat € 650 miljoen ‘onderbouwd’ en ‘mogelijk haalbaar’ is, maar dat de rest nog onzeker is. De VNG wil vanaf 2026 voldoende structurele financiële middelen hebben. Zonder overeenstemming over het financieel kader voelen gemeenten zich niet gehouden aan de eerder opgelegde besparing van € 374 miljoen voor 2023. Volgens gemeenten staat nog geenszins vast dat de jeugdzorg door hervormingen goedkoper wordt. Op het vlak van risicodeling is het Rijk gemeenten tegemoetgekomen, omdat onvoorziene omstandigheden en autonome groei voortaan onder de verantwoordelijkheid van het Rijk vallen. In 2025 zal een deskundigencommissie gaan toetsen hoe het gaat. Daaruit volgt een zwaarwegend advies over wat in de toekomst nodig is en hoeveel geld er aan jeugdhulp uitgaat. Het principeakkoord wordt behandeld tijdens het VNG-congres van 14 juni 2023.
Extra structurele prijsbijstelling vanaf 2023
Er is in de decembercirculaire 2022 een vooraankondiging gedaan dat het Rijk een extra structurele prijsbijstelling zal gaan uitkeren in de meicirculaire 2023, vanwege de bijzondere financiële en economische situatie. Compensatie is in principe bedoeld voor stijging energiekosten bij publieke en maatschappelijke voorzieningen. Het gaat landelijk om € 300 miljoen t/m 2025 en circa € 400 miljoen vanaf 2026. Voor Ridderkerk gaat het om afgerond € 750.000 structureel, die we nog niet specifiek hebben vertaald. Het staat de gemeente vrij te bepalen hoe zij deze middelen verder in zet.
* Deze korting is vanaf 2015 opgelegd omdat gemeenten door gedwongen opschaling kosten zouden gaan besparen. Dit wordt door gemeenten als zeer oneerlijk ervaren.